Beton Santrali Sözlüğü

yazar
Reklam Alanı

Beton santrali ile ilgili teknik terimlerin yer aldığı ve beton santrallerinde çalışan, işleten veya bu alanda hizmet vermekte olan kişilerin bilmesi gereken önemli bilgileri sizler için toparlamaya ve anlamları ile birlikte yazmaya çalıştık.

İçindekiler

Agrega

Tanım: Betonun hacimce en büyük bileşeni olan, doğal ya da yapay kaynaklı mineral malzeme.
Detay: Kum, çakıl, kırmataş gibi türleri vardır. Granülometriye göre ince ve iri agrega olarak sınıflandırılır.
Kullanım: “Agrega stokları düzenli kontrol edilmezse reçete dışı üretim riski oluşur.”

Twin Shaft Mikser

Tanım: İki yatay mile sahip, güçlü beton karıştırma ekipmanıdır.
Detay: Yüksek homojenlik ve hızlı karışım sağlar. Ağır sınıf betonlar için uygundur.
Kullanım: “Yeni twin shaft, 2 m³ betonu 45 saniyede karıştırıyor.”

Reçete (Karışım Dizaynı)

Tanım: İstenen beton sınıfı için belirlenen malzeme oranları.
Detay: Otomasyon sistemine tanıtılarak üretim bu değerlere göre yapılır.
Kullanım: “C30/37 reçetesi için katkı miktarını artırdık.”

Dozajlama

Tanım: Beton üretiminde kullanılan malzemelerin hassas olarak tartılması işlemi.
Detay: Otomasyon sisteminde reçeteye göre yapılır.
Kullanım: “Dozajlama hatası yüzünden şantiyede kıvam bozuldu.”

Çimento Silosu

Tanım: Çimentonun depolandığı, genellikle silindirik yapıda büyük haznedir.
Detay: Helezon yardımıyla mikser tartım ünitesine aktarım yapılır.
Kullanım: “Silo üstü filtre dolduğunda havalandırma yapılamaz.”

Vidalı Helezon (Vida Konveyör)

Tanım: Silodan çimentoyu taşıyan spiral vidalı aktarma sistemi.
Detay: Motor yardımıyla çimento mikser tartım ünitesine taşınır.
Kullanım: “Helezonda tıkanma, üretimi 20 dakika durdurdu.”

Su/Çimento Oranı (w/c oranı)

Tanım: Betonun dayanımını ve kıvamını belirleyen temel orandır.
Detay: Yüksek oran = düşük dayanım. Düşük oran = işlenmesi zor.
Kullanım: “0.45 w/c oranı ile C30 sınıfına ulaşıldı.”

Katkı Maddesi

Tanım: Betonun işlenebilirlik, priz süresi veya dayanım gibi özelliklerini değiştiren kimyasal malzemelerdir.
Detay: Akışkanlaştırıcı, priz geciktirici, hava sürükleyici gibi türleri vardır.
Kullanım: “Sıcak havalarda priz geciktirici katkı kullanılır.”

TS EN 206

Tanım: Betonun üretimi, performansı, özellikleri ve uygunluğu ile ilgili temel Avrupa ve Türkiye standardı.
Detay: Türkiye’de tüm beton üretimi bu standarda uymak zorundadır.
Kullanım: “TS EN 206’ya göre numune alma prosedürü uygulanır.”

Kalibrasyon

Tanım: Tartım sistemlerinin doğru ölçüm yapması için yapılan ayar ve doğrulama işlemi.
Detay: Loadcell’ler, su ve katkı tartımları periyodik olarak kalibre edilmelidir.
Kullanım: “Agrega bunkeri kalibrasyonu üç ayda bir yapılır.”

Transmikser

Tanım: Hazır betonu şantiyeye taşıyan, arkasında döner tambur bulunan özel beton taşıma aracı.
Detay: Tambur hareketi, betonun prizini geciktirir.
Kullanım: “Transmikser 30 dakikada şantiyeye ulaşmazsa beton bozulabilir.”

Pompa Beton

Tanım: Betonun, hidrolik beton pompasıyla yüksek katlara veya uzak mesafelere basılarak aktarılması.
Detay: Genellikle kule vinçle ulaşılamayan noktalarda kullanılır.
Kullanım: “Pompa betonda agrega tıkanıklığı yaşandı.”

Karışım Süresi

Tanım: Beton mikserde döndüğü ve homojen hale geldiği süre.
Detay: Genellikle 30-60 saniye arasıdır, karışım homojenliği bu sürede sağlanmalıdır.
Kullanım: “Yeni katkıyla karışım süresi 10 saniye uzadı.”

Nem Oranı

Tanım: Agregada bulunan serbest su miktarı.
Detay: Nem oranı üretimdeki gerçek su miktarını etkiler.
Kullanım: “Kum nemi %7 çıkınca dozaj suyu azaltıldı.”

Numune Küpü

Tanım: Betonun dayanım testi için dökülen standart boyutlardaki küp kalıplar.
Detay: Genellikle 15x15x15 cm boyutlarındadır. 7-28 gün sonra kırılır.
Kullanım: “Numune küpler 28 günlük test için laboratuvara gönderildi.”

Yıkama Havuzu

Tanım: Transmikserlerin tambur içi temizliği sonrası oluşan atık suyun toplandığı alan.
Detay: Atık yönetmeliğine göre düzenli temizlenmesi gerekir.
Kullanım: “Yıkama havuzu dolduğunda üretim alanı kirlenmeye başlar.”

Otomasyon Sistemi

Tanım: Santralin reçeteye göre otomatik çalışmasını sağlayan bilgisayar ve yazılım tabanlı sistem.
Detay: PLC kontrolü ile dozajlama, karıştırma ve sevkiyat yönetilir.
Kullanım: “Otomasyon ekranında su dozajı hatası verdi.”

HMI (Human-Machine Interface)

Tanım: Operatörün santrali kontrol ettiği, dokunmatik ekran veya bilgisayar arayüzüdür.
Detay: Reçete seçimi, tartım kontrolü ve arıza izleme buradan yapılır.
Kullanım: “HMI ekranında silo seviyesi düşük uyarısı çıktı.”

Beton Sınıfı

Tanım: Betonun 28 gün sonunda ulaşması beklenen karakteristik basınç dayanımını ifade eden sınıflandırma.
Detay: Örneğin C25/30 → silindirde 25 MPa, küpte 30 MPa dayanım.
Kullanım: “Kiriş dökümünde C35/45 beton sınıfı kullanıldı.”

Katkı Dozajlama Ünitesi

Tanım: Kimyasal katkı maddelerinin beton karışımına doğru miktarda eklenmesini sağlayan sistem.
Detay: Katkılar genellikle sıvı formdadır ve ayrı pompa ve tartım haznesi ile otomatik dozajlanır.
Kullanım: “Yüksek sıcaklıkta katkı dozajı %10 artırıldı.”

İri Agrega

Tanım: 4 mm’den büyük çaplı, betonun hacmini oluşturan kaba taş malzeme.
Detay: 16-22 mm veya 22-32 mm çapında olabilir.
Kullanım: “İri agreganın yuvarlak olması beton pompalanabilirliğini artırır.”

İnce Agrega

Tanım: 4 mm’den küçük boyuttaki doğal kum ya da ince kırma taş malzeme.
Detay: Betonun işlenebilirliğini sağlar.
Kullanım: “İnce agrega eksikliği, karışımda segregasyon yarattı.”

Agrega Bunkeri

Tanım: Farklı boyutlardaki agregaların depolandığı ve üretime aktarıldığı bölmeli hazne.
Detay: Her bölme farklı agregaya ayrılır; alt kısmı vibratörlüdür.
Kullanım: “Bunker vibratörü çalışmadığı için akışta sıkıntı oldu.”

Karışım Homojenliği

Tanım: Beton karışımının her noktasında aynı oranlarda malzeme bulunması durumu.
Detay: Karışım süresi ve mikser performansına bağlıdır.
Kullanım: “Homojen olmayan karışım dayanımı düşürür.”

Priz Süresi

Tanım: Taze betonun katılaşmaya (sertleşmeye) başladığı ve bittiği zaman dilimi.
Detay: Başlangıç ve son priz olmak üzere ikiye ayrılır.
Kullanım: “Katkı sayesinde priz süresi 2 saat uzatıldı.”

Geri Dönüşüm Ünitesi

Tanım: Artan veya dökülmeyen taze betonun ayrıştırılarak tekrar kullanılmasını sağlayan sistem.
Detay: Agrega ve çimento çamuru ayrılarak çevreye zarar verilmeden değerlendirilir.
Kullanım: “Geri dönüşüm sistemimiz sıfır atık prensibiyle çalışıyor.”

Segregasyon

Tanım: Beton bileşenlerinin ayrışması, çimento ve suyun üstte, agreganın altta toplanması durumu.
Detay: Düzgün karıştırılmamış ya da çok sulu betonlarda görülür.
Kullanım: “Slump değeri çok yüksek olunca segregasyon oluştu.”

Set Alma (Set Retention)

Tanım: Betonun akışkanlığını koruma süresi.
Detay: Genellikle uzun mesafeli nakliyelerde önemlidir.
Kullanım: “Yol uzun olduğu için set alma süresi artırıldı.”

Yük Hücresi (Loadcell)

Tanım: Ağırlık ölçümünü elektrik sinyaline çeviren sensör sistemidir.
Detay: Agrega, çimento, su, katkı tartımlarında kullanılır.
Kullanım: “Loadcell arızası üretimi otomatik durdurdu.”

Hidrolik Pompa

Tanım: Beton mikserindeki tamburu döndürmek için kullanılan hidrolik sistemli motor.
Detay: Mikserin içindeki karışım hareket ettirilir.
Kullanım: “Pompa basıncı düşerse tambur karışımı bozabilir.”

İklim Koşulları (Üretimde Etki)

Tanım: Beton üretimini ve kalitesini etkileyen çevresel faktörler (sıcaklık, nem, rüzgar).
Detay: Soğuk havalarda ısıtmalı su, sıcak havalarda buz veya katkı kullanılır.
Kullanım: “45°C sıcaklıkta priz geciktirici şarttı.”

Soğuk Döküm

Tanım: Betonun dökümünde, ardışık katmanlar arasında priz oluşup birleşmeyi engelleyen durum.
Detay: Yapısal dayanımı azaltır.
Kullanım: “Katlar arası soğuk döküme izin verilmemelidir.”

Kübik Dayanım

Tanım: 15x15x15 cm’lik küp beton numunesinin 28 günlük basınç dayanımı.
Detay: Beton sınıfının belirlenmesinde temel kriterdir.
Kullanım: “Kübik dayanım sonucu 34 MPa olarak ölçüldü.”

Silindirik Dayanım

Tanım: 15×30 cm’lik silindir beton numunesinin 28 günlük basınç dayanımı.
Detay: Avrupa normlarına göre kullanılır (örneğin: C25/30 → 25 MPa).
Kullanım: “Silindirik dayanım, proje sınıfının altında çıktı.”

Kırma Deneyi

Tanım: Numune betonların basınç dayanımının test edilmesi işlemi.
Detay: Küp veya silindir numuneler hidrolik pres ile kırılır.
Kullanım: “7 günlük küp deneyi sonucu 22 MPa çıktı.”

Aşınma Dayanımı

Tanım: Betonun yüzeyinin sürtünme ve darbelere karşı gösterdiği direnç.
Detay: Endüstriyel zemin betonlarında kritik bir parametredir.
Kullanım: “Aşınma dayanımı düşük beton, forklift yüküne dayanmadı.”

Otoklav Kür

Tanım: Beton numunelerin buharlı ortamda hızlı kür edilmesi yöntemi.
Detay: Fabrika koşullarında erken dayanım elde etmek için kullanılır.
Kullanım: “Otoklav kür ile 2 saat içinde test sonucu alındı.”

Çimento Tipleri (CEM I, CEM II, CEM III…)

Tanım: İçerdiği mineral katkı oranlarına göre sınıflandırılmış çimento türleri.
Detay:

  • CEM I: Saf portland çimentosu

  • CEM II: Katkılı portland çimentosu

  • CEM III: Yüksek cüruflu çimento
    Kullanım: “CEM II/B-M çimentosu ile priz süresi biraz uzar.”

Yüzey Sertleştirici

Tanım: Beton dökümü sonrası yüzeye serpilerek uygulanan, aşınmaya dirençli kuru harç malzemesi.
Detay: Zemin betonlarında uzun ömürlü yüzey elde etmek için kullanılır.
Kullanım: “Rampa betonu dökümünde kuvars esaslı yüzey sertleştirici kullanıldı.”

Bakım Planı (Periyodik Bakım)

Tanım: Beton santrali ekipmanlarının düzenli aralıklarla kontrol edilmesi ve arızaya karşı önlem alınması süreci.
Detay: Mikser, loadcell, silo, helezon, vibratörler için ayrı bakım periyotları vardır.
Kullanım: “Helezon motorunun periyodik bakımı yapılmazsa ani duruş yaşanabilir.”

PLC (Programmable Logic Controller)

Tanım: Beton santralindeki otomasyon işlemlerini yöneten programlanabilir kontrol ünitesi.
Detay: Dozajlama, karışım, uyarı sistemleri PLC üzerinden kontrol edilir.
Kullanım: “PLC arızası yüzünden dozajlama manuel yapıldı.”

Katkı Pompası

Tanım: Kimyasal katkı maddelerini tartım haznesine doğru oranda ileten pompa sistemi.
Detay: Pompa arızası katkının eksik ya da fazla gitmesine neden olabilir.
Kullanım: “Pompa debisi düşmüş, katkı eksik gelmiş.”

Sevkiyat Planı

Tanım: Santralden çıkacak betonun hangi zaman diliminde hangi şantiyeye gideceğini gösteren organizasyon planı.
Detay: Mikser sayısı, mesafe, trafik ve betonun priz süresi dikkate alınır.
Kullanım: “İkinci mikser geç kaldı, sevkiyat planı aksadı.”

Yapışma (Adhezyon)

Tanım: Betonun, döküldüğü yüzeye iyi tutunma kapasitesi.
Detay: Donatıya veya eski betona yeterli yapışma sağlanmazsa aderans problemi oluşur.
Kullanım: “Kalıba yağ sürüldüğü için beton yapışmadı.”

Zamanlayıcı (Timer)

Tanım: Mikser karışım süresi, dozajlama aralıkları gibi işlemleri saniyeye göre ayarlayan yazılım veya donanım parçası.
Detay: PLC’ye bağlı çalışır.
Kullanım: “Timer arızası nedeniyle mikser karışım süresi bozuldu.”

Yüzey Hava Kabarcığı (Blister)

Tanım: Betonun yüzeyinde oluşan boşluklu hava baloncukları.
Detay: Genellikle vibrasyon eksikliği veya kalıp yağı fazlalığı nedeniyle oluşur.
Kullanım: “Blister oluşumu yüzünden eleman tekrar döküldü.”

Beton Kürü (Curing)

Tanım: Betonun dayanım kazanabilmesi için gerekli nem ve sıcaklık koşullarının sağlanması işlemi.
Detay: Kür yapılmazsa yüzey çatlamaları ve düşük dayanım görülür.
Kullanım: “Yetersiz kür, 28 günlük dayanımı %15 düşürdü.”

Katı Madde Oranı (Katkıda)

Tanım: Sıvı katkı maddesi içerisindeki aktif bileşen oranı.
Detay: Dozaj ayarları bu orana göre yapılmalıdır.
Kullanım: “Katkının katı madde oranı %40, dozaj ayarını buna göre yaptık.”

Vibrasyon Süresi

Tanım: Betonun kalıp içinde sıkıştırılması sırasında uygulanan titreşimin süresi.
Detay: Yeterli vibrasyon sağlanmazsa boşluklar kalır.
Kullanım: “Kolon vibrasyonu yetersiz kalınca içte boşluklar oluştu.”

Mikser Bıçağı (Palet)

Tanım: Mikser tamburu içinde karışımı sağlayan çelik parça.
Detay: Aşındığında karışım homojenliği bozulur.
Kullanım: “Bıçaklar değişti, karışım kalitesi düzeldi.”

Götürü Beton

Tanım: Şantiyeye dökülen ama ölçümsel kalite kontrolü yapılmayan beton.
Detay: Genellikle küçük projelerde tercih edilir, kalite riski yüksektir.
Kullanım: “Götürü beton olduğu için numune alınmadı.”

Pompalanabilirlik

Tanım: Betonun pompa ile borulardan geçebilme yeteneği.
Detay: Agrega granülometrisi, katkı türü ve kıvam ile ilgilidir.
Kullanım: “Beton C35/45 olmasına rağmen pompalanabilirliği düşüktü.”

Katılaşma (Setting)

Tanım: Taze betonun akıcılığını kaybedip katı forma geçme süreci.
Detay: Priz süreciyle bağlantılıdır.
Kullanım: “Aşırı katkı, katılaşmayı 3 saat geciktirdi.”

Beton Kapasitesi (Santral)

Tanım: Beton santralinin saatte üretebildiği maksimum beton miktarı (m³/saat).
Detay: Örnek: 60 m³/saat – orta ölçekli bir mobil santral.
Kullanım: “Kapasite 90 m³/saat ama pompaya göre 70’e düşürüldü.”

Taze Beton

Tanım: Karışımı yeni yapılmış, henüz priz almamış beton.
Detay: Slump, sıcaklık, hava miktarı gibi testler bu aşamada yapılır.
Kullanım: “Taze beton sıcaklığı 33°C ölçüldü.”

Kuru Sistem (Dry Type Santral)

Tanım: Tüm malzemelerin mikser kamyonun içinde karıştırıldığı santral tipi.
Detay: Beton mikserde karışır, üretim hızına uygundur ama kalite kontrol zordur.
Kullanım: “Kuru sistemde reçeteyi mikser operatörü yönetir.”

Islak Sistem (Wet Type Santral)

Tanım: Betonun santral içinde karıştırılarak hazır halde sevk edildiği sistem.
Detay: Kalite kontrol daha yüksek, karışım homojenliği daha iyidir.
Kullanım: “Islak sistemde twin shaft mikser ile üretim yapılıyor.”

Üretim Raporu

Tanım: Günlük veya vardiyalık olarak üretilen beton miktarlarını, sınıflarını ve hedefleri içeren döküm raporu.
Detay: Yazılım sisteminden otomatik alınabilir.
Kullanım: “Dün 365 m³ üretim yapıldı, rapor HMI’dan alındı.”

Acil Stop (Emergency Stop)

Tanım: Santralde tehlikeli bir durumda tüm işlemleri anında durduran güvenlik butonu.
Detay: Operatör panelinde ve mikser çevresinde bulunur.
Kullanım: “Agrega bandı taşıyıcıya sıkışınca acil stop devreye alındı.”

Beton Sıcaklığı

Tanım: Taze betonun karışımdan hemen sonra ölçülen sıcaklık değeri.
Detay: Özellikle sıcak havalarda kontrol edilmesi gerekir; priz süresini ve dayanımı etkiler.
Kullanım: “Sıcaklık 32°C’yi geçtiği için buz takviyesi yapıldı.”

Hava Miktarı (Air Content)

Tanım: Taze betonun içindeki hapsolmuş hava oranı (%).
Detay: Aşırı hava dayanımı düşürür; ideal oran %1–5 arasıdır.
Kullanım: “Hava miktarı %4,5 ölçüldü; sınırlar dahilinde.”

Slump Testi

Tanım: Betonun kıvamını, yani akıcılığını ölçen test.
Detay: Slump konisi ile yapılan bu test saha kontrolünün temelidir.
Kullanım: “Slump değeri 12 cm, pompalanabilirlik için uygun.”

Yoğunluk (Birim Hacim Ağırlığı)

Tanım: Betonun birim hacimdeki ağırlığı (kg/m³).
Detay: Standart betonlarda genellikle 2300–2500 kg/m³’tür.
Kullanım: “Yoğunluk 2410 kg/m³ çıktı, agregaya göre normal.”

Kalibrasyon

Tanım: Loadcell, dozaj sistemi gibi ekipmanların doğru ölçüm yapabilmesi için ayarlarının kontrol edilmesi.
Detay: Düzenli yapılmazsa karışım oranları bozulur.
Kullanım: “Aylık kalibrasyon yapılmadığı için katkı fazla dozajlandı.”

Reçete (Karışım Tasarımı)

Tanım: Bir beton sınıfı için gereken su, çimento, agrega ve katkı oranlarının teknik dokümanı.
Detay: Her sınıf için farklı reçeteler tanımlanır.
Kullanım: “C30/37 için yeni reçete yüklendi.”

Beton Sınıfı (C20/25, C30/37, vb.)

Tanım: Betonun silindirik ve kübik basınç dayanımlarına göre sınıflandırılması.
Detay: Örn. C30/37 → silindirik 30 MPa, kübik 37 MPa.
Kullanım: “Kolonlarda C35/45 sınıfı beton tercih edildi.”

Silo Seviye Sensörü

Tanım: Çimento silosu içinde kalan malzeme miktarını ölçen sensör.
Detay: Yüksek-düşük alarm verir, stok takibinde kritik rol oynar.
Kullanım: “Sensör sinyal vermediği için silo boş zannedildi.”

Nem Sensörü (Agrega)

Tanım: Agreganın içindeki doğal nem oranını ölçen cihaz.
Detay: Nem oranı fazla olursa su miktarı otomatik ayarlanır.
Kullanım: “Nem %5 çıkınca karışımda su azaltıldı.”

Saha Numunesi

Tanım: Döküm yapılan şantiyede alınan ve kür edilerek test edilen beton numunesi.
Detay: Kalite kontrol için kritik veridir.
Kullanım: “Şantiyede alınan numuneler laboratuvara gönderildi.”

Kalıp Yağı

Tanım: Betonun kalıptan kolay ayrılmasını sağlamak için yüzeye sürülen ince film tabakası.
Detay: Fazlası aderansı ve yüzey kalitesini bozar.
Kullanım: “Kalıp yağı fazla sürülmüş, yüzeyde iz kaldı.”

Sıfır Numune

Tanım: Beton üretimi başlamadan önce makine temizliği sırasında alınan ilk numune.
Detay: Genellikle dökülmez, sistem temizliği kontrolü için kullanılır.
Kullanım: “İlk parti sıfır numune olarak kenara alındı.”

Sürüklenen Hava

Tanım: Karışım esnasında istem dışı beton içinde kalan hava kabarcıkları.
Detay: Vibrasyonla dışarı atılır.
Kullanım: “Sürüklenen hava yüzeyde kabuk yaptı.”

Yükleme Bandı

Tanım: Agregaları bunkerden tartım kovasına taşıyan bantlı konveyör sistemi.
Detay: Bant hızı üretim kapasitesini etkiler.
Kullanım: “Bant kayışı koptuğu için üretim durdu.”

Topraklama Hattı

Tanım: Elektriksel ekipmanların kaçak akımını güvenli şekilde toprağa aktaran sistem.
Detay: Çimento siloları ve PLC panoları için zorunludur.
Kullanım: “Topraklama olmadan PLC sistemine enerji verilmez.”

Fazla Dozaj (Overdosing)

Tanım: Beton karışımında herhangi bir malzemenin (özellikle katkı) fazla verilmesi durumu.
Detay: Betonun priz süresi, kıvamı ve dayanımı olumsuz etkilenir.
Kullanım: “%10 fazla dozaj priz süresini uzattı.”

Arıza Kodu

Tanım: PLC ekranında veya SCADA sisteminde görülen hata tanımlama kodları.
Detay: Arızanın hangi ekipmandan kaynaklandığını gösterir.
Kullanım: “E07 arızası katkı pompası ile ilgili.”

SCADA Sistemi

Tanım: Santralin üretim verilerini takip eden ve kontrol sağlayan merkezi otomasyon yazılımı.
Detay: Üretim raporu, reçete değişimi, arıza geçmişi gibi veriler izlenebilir.
Kullanım: “SCADA ekranında bunker titreşimi uyarısı verildi.”

İş Güvenliği Levhası

Tanım: Santral sahasında çalışanlara yönelik uyarıcı ve yönlendirici görsel tabelalar.
Detay: Zorunlu Ekipmanlar: baret, yelek, gözlük, kulaklık vb.
Kullanım: “Mikser çevresine uyarı levhası eklenmeli.”

Günlük Üretim Defteri

Tanım: Elle veya dijital olarak tutulan, gün boyu yapılan üretimin kaydının yer aldığı defter.
Detay: Operatör veya kalite kontrol sorumlusu tarafından doldurulur.
Kullanım: “Defterde 85 m³ üretim, 3 farklı sınıf görünüyordu.”

Geri Dönüşüm Ünitesi (Beton Geri Kazanım Sistemi)

Tanım: Şantiyeden dönen artık betonu ayrıştırarak agrega ve suyun tekrar kullanılmasını sağlayan sistem.
Detay: Hem çevre dostudur hem de maliyet avantajı sağlar.
Kullanım: “Geri dönüşüm sistemi sayesinde 1 ton agrega geri kazanıldı.”

Numune Kırımı (Beton Testi)

Tanım: Laboratuvara gönderilen numunelerin pres makinesinde basınç altında test edilerek dayanımının ölçülmesi.
Detay: Genellikle 7 ve 28 günlük testler yapılır.
Kullanım: “28 günlük numune 40 MPa dayanım gösterdi.”

İşlenebilirlik (Workability)

Tanım: Taze betonun dökülme, yerleştirme ve sıkıştırılma kolaylığı.
Detay: Slump değeri ile ölçülür; katkı miktarı ve su-çimento oranına bağlıdır.
Kullanım: “Beton çok kuru, işlenebilirlik düşük.”

Beton Santrali Yazılımı

Tanım: Reçeteleri yöneten, üretimi başlatan, raporlayan ve otomasyonu sağlayan dijital sistem.
Detay: Windows tabanlı arayüzler yaygındır. SCADA’ya entegre çalışır.
Kullanım: “Yeni yazılımda reçete değiştirme çok pratik olmuş.”

Agrega Ayıklama (El ile veya Otomatik Eleme)

Tanım: Agregada istenmeyen malzemelerin (çamur, odun, büyük taş) ayıklanması işlemi.
Detay: Santral kapasitesi ve karışım kalitesi için önemlidir.
Kullanım: “Eleme öncesi ayıklama yapılmadığı için sıkışma oldu.”

Sürüklenmiş Katkı Kaybı

Tanım: Katkının pompalanırken veya taşınırken betonun içinden ayrışarak etkisinin kaybolması.
Detay: Genellikle uzun mesafe pompalanan betonlarda görülür.
Kullanım: “Katkı uzak noktaya ulaşmadı, priz erken başladı.”

Nem Ayarı (Otomatik Su Dengeleme)

Tanım: Agrega nemine göre sisteme girilecek su miktarının otomatik ayarlanması.
Detay: Manuel sistemlerde bu hesaplama elle yapılır.
Kullanım: “Nem sensörü %4 gösterdiği için 12 litre su azaltıldı.”

Donma-Çözülme Dayanımı

Tanım: Betonun don-kuruma döngülerine karşı dayanıklılığı.
Detay: Dış mekânlarda kullanılan betonlarda önemli bir kriterdir.
Kullanım: “Donma testinden geçen beton, dış cephede kullanılacak.”

Agrega Granülometrisi

Tanım: Agrega tanelerinin boyut dağılımını gösteren analiz.
Detay: İyi granülometri betonun pompalanabilirliğini ve dayanımını artırır.
Kullanım: “İnce agrega oranı yüksek, granülometri bozulmuş.”

Operatör Paneli (HMI)

Tanım: Santral operatörünün üretim sürecini izlediği ve kontrol ettiği dokunmatik ekranlı panel.
Detay: Üretim başlatma, reçete seçimi, manuel kontrol gibi özellikler bulunur.
Kullanım: “HMI panelinden reçete 3 seçildi.”

Küp Numune

Tanım: Kare kesitli kalıplara dökülen ve standartlara göre test edilen beton numunesi.
Detay: 15x15x15 cm boyutları yaygındır.
Kullanım: “Küp numune 35 MPa çıktı.”

Slump Koni

Tanım: Slump testinde kullanılan, konik şekilli metal ölçüm ekipmanı.
Detay: Yükseklik 30 cm, taban 20 cm, tepe 10 cm’dir.
Kullanım: “Konik düzgün yerleştirilmediği için yanlış değer okundu.”

Ayrışma (Segregasyon)

Tanım: Taze betonda iri agregaların karışımdan ayrılarak dibe çökmesi durumu.
Detay: Yetersiz karışım süresi veya fazla su sebep olabilir.
Kullanım: “Pompa ucunda ayrışma gözlemlendi.”

Mikroçatlak

Tanım: Beton yüzeyinde gözle zor fark edilen, ince yüzey çatlakları.
Detay: Erken kuruma, düşük kür, hızlı priz neden olabilir.
Kullanım: “Erken rüzgâr etkisiyle mikroçatlak oluştu.”

Deterjan Bazlı Katkı

Tanım: Hava sürükleyici etkisi olan ve işlenebilirliği artıran katkı türü.
Detay: Genelde plastikleştirici katkılarla karıştırılır.
Kullanım: “Katkı tipi deterjan bazlı olduğu için köpürme yaptı.”

Fazla Su (Over-Watering)

Tanım: Reçeteye göre fazla su eklenmesi sonucu oluşan kalite bozulması.
Detay: Dayanım düşer, ayrışma artar.
Kullanım: “Pompacı fazla su verdiği için slump arttı ama mukavemet düştü.”

Raporlama Sistemi

Tanım: Üretim, stok, kalite, reçete gibi bilgilerin dijital ortamda arşivlendiği sistem.
Detay: Denetim ve performans izleme için gereklidir.
Kullanım: “Günlük üretim raporu otomatik PDF olarak mail’e gönderildi.”

Beton Kodları (TS EN 206’ya göre)

Tanım: Üretilen betonun sınıf, çevresel koşul ve kullanım amacına göre etiketlenmesi.
Detay: Örn: C30/37 XC3 Cl0.4 S4
Kullanım: “Yeni projede beton kodu XC4-F2-S3 olarak tanımlandı.”

Yıkama Beton (Geri Dönüş Beton)

Tanım: Mikserlerin içini temizlemek için kullanılan ve atık olarak çıkan düşük kalite beton.
Detay: Geri dönüşüm sistemine gönderilmesi gerekir.
Kullanım: “Yıkama beton tankına aktarıldı.”

Otomasyon Kabini

Tanım: PLC, sigorta, röle ve HMI sistemlerini barındıran elektrik kontrol kabini.
Detay: Yetkisiz kişiler müdahale etmemelidir.
Kullanım: “Otomasyon kabini kilitli tutulmalı, sadece teknisyen açabilir.”