Hazır Betonda Tomasit Oluşumu, beton teknolojisinde nadir fakat ciddi bir sorununu ifade eder. Tomasit oluşumu, kimyasal bir bozulma (degradasyon) sürecidir. Bu oluşum, özellikle belirli kimyasal reaksiyonlar sonucunda betonda zararlı bir mineral faz olan tomasit (thaumasite) oluşumunu kapsar. Beton içindeki çelik donatının veya diğer çelik elemanların zamanla korozyona uğramasıyla ilgilidir ve özellikle “tomasit” (thaumasite) adlı mineralin oluşumuyla betonun bozulması ve artık betonun güvenli olmadığı anlamına gelir. Tomasit oluşumu, özellikle altyapı projeleri, temeller, tüneller gibi zeminle temas eden ve sülfat riski taşıyan yapılarda dikkat edilmesi gereken ciddi bir kimyasal saldırı türüdür. Uygun malzeme seçimi ve mühendislik önlemleri ile bu risk azaltılabilir. Tomasit oluşumu bir kimyasal hasar türüdür, biyolojik bir çürüme değildir. Ancak betonun toz haline gelmesi, yapının bozulması gibi sonuçlar “çürüme” izlenimi verebilir.
🧱 Tomasit Nedir?
Tomasit, sülfat saldırısı sonucunda oluşabilen, betonda kalsiyum silikat hidrat (C-S-H) yapısının bozulmasına neden olan bir kalsiyum silikat sülfat karbonat hidrat mineralidir.
Kimyasal formülü :
Ca₃Si(OH)₆(SO₄)(CO₃)·12H₂O
⚠️ Tomasit Oluşumunun Tehlikesi
Tomasit oluştuğunda hazır beton:
-
Yumuşar, macun kıvamına gelir.
-
Taşıyıcılığını kaybeder.
-
Düşük sıcaklıkta oluştuğu için geleneksel sülfat saldırılarından farklıdır.
Tomasit oluşan beton kesinlikle güvenli değildir derhal tomasit oluşan yapı için gerekli güvenlik tedbirleri alınarak yıkılması gerekmektedir.
Tomasit Oluşum Koşulları
Tomasit genellikle aşağıdaki koşullar altında oluşur:
| Koşul | Açıklama |
|---|---|
| Düşük Sıcaklık | Genellikle 0–15°C arası sıcaklıklarda oluşur. |
| Sülfat Varlığı | Dış çevreden gelen sülfat (özellikle MgSO₄ veya CaSO₄) gerekir. |
| Karbonat Kaynağı | Çimento veya agrega içinde karbonat (CaCO₃) bulunması gerekir. |
| Yeterli Nem | Sürekli nemli ortam gerekir. |
| Bazı çimento türleri | Alçak C3A içeriği olan çimentolarda görülebilir. |
Hazır Betonda Tomasit Nerelerde Görülür?
-
Soğuk iklime sahip bölgelerde dökülen temeller, menholler.
-
Sülfat içeren yeraltı sularına maruz kalan betonlar.
-
Atık su arıtma tesislerinde.
Hazır Betonda Tomasit Oluşumunu Önleme Yolları
-
Sülfat dayanıklı çimento kullanımı (C3A içeriği düşük).
-
Düşük geçirgenlikli beton tasarımı.
-
Uygun katkı maddeleri (puozolanlar, uçucu kül, silis dumanı).
-
Karbonat içeren agregadan kaçınma.
-
Yalıtım ve drenaj ile nem kontrolü.
-
Donma-çözülme etkisinin azaltılması.
Tomasit Oluşumun Laboratuvar Tespiti
Tomasit oluşumu genellikle:
-
XRD (X-Ray Difraksiyon)
-
SEM (Taramalı Elektron Mikroskobu)
-
EDX (Enerji Dağılımlı Spektroskopi)
ile analiz edilerek tespit edilir.